تجارت الکترونیک انواع مختلفی دارد ولی بیشتر از چهار نوع آن تحت عناوین B2B، B2C، C2C، C2B، ­یاد می شود که در جدول ۱و در ادامه به آن ها اشاره خواهیم نمود . (ابراهیمی و همکاران ، ۱۳۸۹)

تجارت الکترونیک زمینه بالقوه ای را برای کمک به ایجاد روابط ساده، روان ، مولد^[۴] ، شفاف^[۵] و مؤثر بین بخش‌های تجاری و مصرف کنندگان ، مصرف کنندگان با بخش‌های تجاری، مصرف کنندگان با یکدیگر و بخش‌های تجاری با یکدیگر فراهم می‌کند. این موضوع تحت عنوان مدل‌های ، وجوه، فرصت‌ها و یا کاربردهای تجارت الکترونیک طبقه بندی و بررسی می‌گردد. جدول ۱ مدل‌های اصلی تجارت الکترونیک را نشان می‌دهد. (بقائی راوری، مقدسی، ۱۳۸۵)

جدول (۲-۱) مدل‌های تجارت الکترونیک (بقائی راوری، مقدسی، ۱۳۸۵)

مصرف کنندگان بنگاه های تجاری Business-to-Consumer (B2C) Business-to-Business (B2B) بنگاه های تجاری Consumer-to-Consumer(C2C) Consumer-to-Business(C2B) مصرف کنندگان

۲-۳-۱ ) خریدار و تامین کننده^[۶]

قسمت عمده ای از تجارت الکترونیک خرید هایی است که در واقع با قصد مصرف انجام نمی گیرد بلکه تولید کنندگان کالاهای واسطه ای را از تولید کنندگان دیگر خریداری می‌کنند. این شرکت ها برای خرید بهتر نیاز به اطلاعات دقیقی ‌در مورد جزئیات کالا، فعالیت های پیشبردی، قیمت های دقیق، خدمات پس از فروش و دیگر ویژگی های یک محصول دارند تا با مقایسه آن ها بهترین تصمیم را برای خرید محصولات بگیرند. به دلیل حجم زیاد خرید و تاثیر مستقیم آن در بهای تمام شده کالا استفاده از تجارت الکترونیک اثر عمده ای بر قدرت رقابتی شرکت ها می‌گذارد. اهمیت این روش هنگامی مشخص می‌گردد که بدانیم نزدیک به ۷۵% حجم پولی تجارت الکترونیک در این بخش صورت می‌گیرد. به طور خلاصه با بهره گرفتن از B2B می توان علاوه بر کاهش هزینه ها و بهبود کیفیت، سرعت تولید را افزایش داد. این نوع از تجارت الکترونیک به طیف گسترده ای از مبادلات اشاره می‌کند که بین دو سازمان صورت می‌گیرد. B2B ، خرید و تدارکات ، مدیریت تامین کنندگان ، مدیریت موجودی ، مدیریت کانال های توزیع، فعالیت های فروش ، مدیریت پرداخت و خدمات پشتیبانی را شامل می شود . از این نوع تجارت الکترونیک می توان به چمدکس^[۷]، فست پارتس^[۸] و فری مارکتس^[۹] اشاره کرد. (ابراهیمی و همکاران ، ۱۳۸۹)

۲-۳-۲ ) فروشنده و خریدار ^[۱۰]

این نوع از تجارت الکترونیک بسیار مرسوم گردیده است. در این روش شرکت ها سعی در فروش محصولات خود به مصرف کنندگان نهایی از روش های جدید اینترنتی می نمایند. البته مهم ترین مسئله در این روش اعتماد خریداران و پرداخت بهای کالاها به صورت الکترونیکی می‌باشد. به طور معمول کالاهایی از طریق اینترنت خریداری می‌شوند که نیاز به جزییات زیاد یا مشاهده فیزیکی ندارند. در حال حاضر ۱۰ گروه اول فروش کالاها و خدماتی که از طریق اینترنت و بر اساس B2C انجام می پذیرد عبارتنداز سخت افزار، کامپیوتر، امور مسافرت، جهانگردی ، کتاب ، موسیقی ، ارسال هدیه، گل ، مواد غذایی و نوشیدنی، جواهرات و کالاهای ورزشی و الکترونیکی که برخی از آن ها نیز در فهرست کالاهای صادراتی کشورمان قرار دارند. ‌بنابرین‏ با توجه به وجود این زمینه‌های لازم می توان با سرمایه گذای در این بخش به موفقیت های ویژه ای دست یافت. این نوع از تجارت الکترونیک شامل مبادلات بین مشتریان و شرکت ها می شود از قبیل آمازون^[۱۱]، یاهو^[۱۲] و شوآب ^[۱۳] مشابه معاملاتی که درB2B اتفاق می افتد در نیز B2C وجود دارد. (ابراهیمی و همکاران ، ۱۳۸۹)

۲-۳-۳ ) مصرف کننده و مصرف کننده^[۱۴]

شاید برای شما نیز پیش آمده باشد که یک کالا را خریداری کنید ولی پس از مدتی دیگر از آن استفاده نکنید و یا بخواهید آن را با یک مدل جدیدتر عوض کنید. از طرف دیگر، افراد زیادی نیز به دلیل قیمت پایین وسایل دست دوم، مایل به خرید آن ها می‌باشند. اما معمولاً پیدا کردن فروشنده یا خریدار در اینگونه موارد بسیار سخت است. بانک های اطلاعاتی ایجاد شده در اینترنت این ارتباط بین مصرف کنندگان را به وجود می آورند. انواع مزایده و مناقصه کالاها از طریق اینترنت نیز در این حوزه از فعالیت ها قرار می گیرند. با توجه به استقبال عمومی آینده روشنی برای این بخش پیش‌بینی می شود. گرچه این روش در حال حاضر از نظر پولی درصد ناچیزی از حجم تجارت الکترونیک را به خود اختصاص داده ولی بازار بالقوه بسیار مناسبی در این زمینه وجود دارد. در ضمن جذابیت های خاص این سبک از کار می‌تواند مکمل مناسبی برای دیگر انواع تجارت الکترونیک باشد. این قبیل تعاملات ممکن است شامل طرف سوم بشود یا نشود، مثل تبادلات حراجی وب سایت ای بای ^[۱۵] وسایر فعالیت ها در این نوع تجارت الکترونیک شامل بازی^[۱۶]، ارتباطات مبتنی بر وب ^[۱۷]، تبلیغات طبقه بندی شده ^[۱۸] ، مشاغل ^[۱۹] و خدمات شخصی^[۲۰] می‌شوند. (ابراهیمی و همکاران ، ۱۳۸۹)

۲-۳-۴ ) مصرف کننده و فروشنده ^[۲۱]:

اگر چه این روش زیاد گسترش نیافته و تعداد کمتری از وب سایت ها از آن استفاده می‌کنند، ولی قدرت انتخاب مشتری و این حقیقت که مشتریان در این روش شروع کننده ارتباط تجاری هستند باعث توجه ویژه آنان ‌به این روش شده است. برای مثال فرض کنید که یک مشتری جهت تهیه بلیط یک تور هوایی به یک سایتC2B مانند پرایس لاین^[۲۲] مراجعه می‌کند و فرمی را که شامل تمام ویژگی های در خواست خود است، تکمیل می‌کند. این ویژگی ها می‌تواند شامل سقف قیمت، زمان، مکان، خدمات جانبی و غیره باشد. پس از تکمیل این فرم موتور جستجوی این سایت تمام آژانس های هواپیمایی و تورها را برای یافتن موارد مطابق با در خواست شما جستجو کرده و شما با بهره گرفتن از کارت اعتباری، مورد مناسب را خریداری می‌کند. از این روش می توان برای خرید سایر کالاها و خدمات مانند اتومبیل، خانه، لوازم خانگی و قطعات کامپیوتری نیز استفاده نمود. به دلیل مشتری مدار بودن این روش، آینده روشنی برای آن پیش‌بینی می شود. در روابط C2B ، مصرف کنندگان می‌توانند با یکدیگر متحد شوند و ‌گروه‌های خریدار را برای کسب و کارها تشکیل دهند. این گروه ها می‌توانند انگیزه اقتصادی داشته باشند مثل مرکاتا^[۲۳] و یا همچون وکس کاپ^[۲۴] ، انگیزه های اجتماعی علت تشکیل آن ها باشد. (ابراهیمی و همکاران ، ۱۳۸۹)

۲-۴ ) تجارت الکترونیک در ایران