۱-۹- قلمرو پژوهش

قلمرو موضوعی: این پژوهش تأثیر متغیرهای نسبت فعالیت معاملاتی، ریسک و تنوع پرتفوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک را بر بازده مازاد بر بازار آن‌آموزش‌ها بررسی می‎کند.

قلمرو مکانی: جامعه آماری پژوهش، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است.

قلمرو زمانی: دوره زمانی این پژوهش بازه ۰۱/۰۱/۱۳۹۱ تا ۲۹/۱۲/۱۳۹۳ را در بردارد.

۱-۱۰- نهادها و مؤسساتی که می‌توانند از یافته های این پژوهش بهره‌گیرند

نتایج این پژوهش می‌تواند برای تمام سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فعال در بازار سرمایه، مدیران و کارشناسان شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و شرکت‌های تأمین سرمایه، کارگزاری‌ها، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران و سایر نهادهای مالی و همچنین پژوهشگران و متخصصان مفید باشد.

۱-۱۱- تعاریف واژه ها، اصطلاحات و متغیرهای پژوهش

۱-۱۱-۱- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ^[۲]

• • صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یکی از انواع واسطه‌های مالی هستند که با فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود به عامه مردم وجوهی را تحصیل و با ایجاد تنوع در دارایی‌های خود سعی درکسب بازده مطلوب و نیز قابل قبول سازی ریسک سرمایه‌گذاری دارند. (چاوشی و صابر، ۱۳۹۲، ص۱۱۸)

• • یک نوع شرکت سرمایه‌گذاری است که با جمع‌ آوری وجوه ازسرمایه‌گذاران، آن‌ ها را در مجموعه ای از سهام، اوراق قرضه و دیگر ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری می‌کند. (انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایالت متحده آمریکا)

• • نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار می‌باشد و مالکان آن به نسبت سرمایه‌گذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک‌اند. به عبارت دیگر صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، به عنوان یک واسطه مالی کلیدی با تجمیع سرمایه های خرد، نیازهای دولت و شرکت‌ها را برای منابع مالی تأمین می‌کنند. (ماده ۱ بند ۲۰ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران)

• صندوق سرمایه‌گذاری چیزی نیست جز مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار. در واقع می‌توان آن را به صورت شرکتی در نظر گرفت که درآن افراد مختلف پول‌های خود را روی هم می‌گذارند و در سبدی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند. (مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران^[۳])

۱-۱۱-۲- بازده مازاد بر بازار^[۴]

• برای به دست آوردن بازده مازاد بر بازار در این پژوهش از فرمول زیر استفاده شده است:

بازده بازار – بازده صندوق سرمایه‌گذاری i = بازده مازاد بر بازار صندوق i

۱-۱۱-۳- بازده^[۵]

• • خالص درآمدی (بهره و سود نقدی) که از محل اوراق بهادار موجود در سبد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک منهای هزینه های صندوق در طول یک دوره مشخص حاصل می‌گردد. (انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایالت متحده آمریکا)

• • بازده شامل در آمد جاری (مثل سود سالانه) و افزایش یا کاهش ارزش دارایی (منفعت یا ضرر سرمایه) است. میزان درآمد یا افزایش دارایی را با درصد بیان می‌کنند. معمولاً نرخ بازده، نشان دهنده کل درآمد سالانه و منفعت سرمایه است و برحسب درصدی از مبلغ سرمایه‌گذاری بیان می‌شود. (قالیباف اصل، ۱۳۷۳، ص ۵۲)

• برای به دست آوردن بازده در این پژوهش از فرمول زیر استفاده شده است:

= بازده صندوق i

که در آن منظور از بازدهی صندوق در انتهای سال و منظور از بازدهی صندوق در ابتدای سال می‌باشد.

۱-۱۱-۴- شاخص کل^[۶]

• • یعنی مجموع شاخص بازده نقدی^[۷] وشاخص قیمت^[۸] که به آن تدپیکس^[۹] گویند.

• • نشان دهنده تغییرات قیمتی و بازده نقدی سهام در بورس و اوراق بهادار می‌باشد؛ به عبارتی نشان دهنده تغییرات بازدهی‌کل سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار می‌باشد و به وسیله آن می‌توان فرصت سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق بهادار را با دیگر بازارها مقایسه کرد. (پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه ایران^[۱۰])

• • شاخص قیمت و بازده نقدی را می‌توان یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های محاسبه در بورس تهران به حساب آورد، زیرا هر دو مؤلفه تقسیم سود در شرکت‌ها و بازده سهام بر اثر افزایش قیمت سهام شرکت‌ها در آن مدنظر قرارگرفته است.

• برای به دست آوردن بازده بازار در این پژوهش از فرمول زیر استفاده شده است:

شاخص کل درابتدای سال – شاخص کل در انتهای سال

= بازده بازار

شاخص کل درابتدای سال

• با بهره گرفتن از فرمول بالا به ازای هرسال یک بازده به دست می‎آید، سپس از بازده‎های به دست آمده میانگین گرفته و به ‌عنوان بازده بازار قرارمی‎دهیم.

۱-۱۱-۵- نسبت فعالیت معاملاتی^[۱۱]

• • نسبت فعالیت معاملاتی صندوق حاصل تقسیم حجم معاملات صندوق بر سرمایه صندوق می‌باشد. از آنجا که صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای میزان سرمایه متفاوت می‌باشند، از این نسبت برای ایجاد قابلیت مقایسه و بررسی حجم معاملات صندوق‌ها با اندازه های مختلف (بزرگ و کوچک) استفاده شده است. (اسمیت، ۱۹۹۸)، (روشنگرزاده و رضایی، ۱۳۸۹)

• برای به دست آوردن نسبت فعالیت معاملاتی در این پژوهش از فرمول زیر استفاده شده است:

حجم معاملات سالانه

= نسبت فعالیت معاملاتی صندوق

میانگین خالص ارزش دارایی‎های صندوق

• • حجم معاملات: در این پژوهش منظور از حجم معاملات، مجموع ریالی معاملات انجام شده توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری اعم از خرید و فروش طی دوره مورد بررسی می‌باشد.

• میانگین خالص ارزش دارایی‎های صندوق نیز به صورت زیر محاسبه می‎شود:

= میانگین خالص ارزش دارایی‎های صندوق

که در آن کل خالص ارزش دارایی‌های صندوق در انتهای هر سال و کل ارزش خالص دارایی‌های صندوق در ابتدای هر سال است.

۱-۱۱- ۶- ریسک^[۱۲]

• • احتمال متفاوت بودن نرخ بازده واقعی با نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار. (شفیع زاده، ۱۳۷۵، ص ۱۱)

• • توزیع احتمالی نرخ بازده هر سرمایه‌گذاری. (قالیباف اصل، ۱۳۷۳، ص ۵۷)

• • به عدم اطمینان موجود در خصوص ارزش پایان دوره سرمایه‌گذاری به عمل آمده در یک دارایی یا پرتفولیویی از دارایی‌ها گویند. (انوری رستمی، ۱۳۷۸، ص ۹۱۴)

• برای به دست آوردن ریسک در این پژوهش از فرمول زیر استفاده شده است:

S=

که در آن بازدهی ماهانه صندوق در هر سال، میانگین بازده ماهانه صندوق در هرسال و تعداد ماه‌های هر سال است.

۱-۱۱-۷- تنوع پرتفوی^[۱۳]

• • سرمایه‌گذاری در تعداد زیادی از اوراق بهادار جهت کاهش ریسک و مزیت اصلی سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و سایر شرکت‌های سرمایه‌گذاری. (انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایالت متحده آمریکا)

• • فرایند افزودن اوراق بهادار به یک پرتفولیوست جهت کاهش ریسک کل پرتفولیو. (انوری رستمی، ۱۳۷۸، ص ۹۰۰)